Circles in a circle.
Olieverf op doek 1923, 98.7 x 95.6 cm, Museum of Art, Philadelphia.
Wat maakt dit leven de moeite waard? De natuurkundige Steven Weinberg houdt in zijn betoog vast, dat aan de basis van alles slechts wiskundige vergelijkingen staan, want alles is toeval en de mens zelf doet er fundamenteel niet toe. Dat is een kille gedachte en de vraag komt dan op, waaruit kunnen we dan troost putten. De schoonheid van natuurkundige vergelijkingen, is als de schoonheid van het onvermijdelijke. Daar staat alles op zijn plaats, er kan niets meer aan veranderd worden. Zoals ook in een muziekstuk, daar staat elke noot op zijn plaats. Je moet er niets aan veranderen, want een foute noot zou je direct kunnen horen. Schoonheid is het gevoel dat ons bevredigd.
Kandinsky was een van de schilders die een filosofische ondergrond gaven aan de abstracte kunst in het eerste kwart van de twintigste eeuw. Hij liet zich inspireren door muziek en met name de atonale muziek van Arnold Schönberg. In het essay Über das Geistige in der Kunst stelde Kandinsky dat kleur en klank psychologische effecten hebben op de menselijke ziel. Hij formuleerde een klankkleurtheorie, die een grote invloed heeft gehad op de ontwikkeling van de twintigste-eeuwse kunst. Volgens hem spreekt iedere kleur een eigen taal met een eigen expressie en zit in elke kleur een vorm en ziel. Met name op een schilderij zonder onderwerp, uitsluitend samengesteld uit kleurvlekken. En ook de verschillende klanken in muziek, die samen een harmonieus geheel vormen, zullen een innerlijke beleving bij de luisteraar opwekken. Deze krachtige uitwerking die kleur en klank hebben op de menselijke psyche, noemt hij ‘innerlijke klank’ of ‘seelische Vibration’.
Omdat het voor ons in wezen gaat te begrijpen waaraan dingen zijn zoals ze zijn, zullen we volgens Weinberg aan het einde van die ontdekkingen en verklaringen nooit een theorie als finale theorie aanvaarden als die niet schitterend is. De wetenschap komt wel dichtbij, en tijdens dit proces van ontdekken vinden wij dan toch nog wat troost. Tot dan blijft het noodzakelijk dat de mens de schoonheid van zijn creatieve kunsten laat prevaleren.
Auteur:
R.F. Daceri